Value at Risk jest wskaźnikiem mówiącym o tym, jak wiele i z jak dużym prawdopodobieństwem ryzykuje inwestor posiadając w portfelu określone aktywa, na przykład akcje konkretnej spółki.

Wskaźnik VaR pozwala też dość precyzyjnie oszacować ryzyko nie tylko w skali konkretnej spółki, ale też w ujęciu całego portfela inwestycyjnego w danym horyzoncie czasowym.

Co to jest VaR?

Value at Risk (VaR) to statystyczna miara prawdopodobieństwa wystąpienia danego rezultatu o danym zakresie w danym czasie. Mówiąc inaczej, wskaźnik VaR może powiedzieć inwestorowi, jakiego spadku na konkretnych akcjach ten może się spodziewać w horyzoncie dnia, miesiąca czy roku.

Co więcej, informacja o zakresie potencjalnego spadku wzmocniona jest jeszcze przez prawdopodobieństwo jego wystąpienia.

Przykładowo, dla spółki XYZ miesięczny VaR 95% wynoszący 15% oznacza, że na 95% w skali miesiąca na spółce XYZ nie pojawią się spadki większe niż 15%, lub inaczej – istnieje tylko 5% szans, że w ujęciu miesięcznym spadki na akcjach XYZ przekroczą poziom 15%.

VaR może być liczony i publikowany także z innym zakresem prawdopodobieństwa. Podaje się, na przykład, poziomy 68% i 99%, co odpowiada zakresom jeden i trzy sigma, jednak najczęściej stosowaną miarą jest prawdopodobieństwo 95%, czyli takie w zakresie dwa sigma (dwóch odchyleń standardowych).

Do czego wykorzystać VaR?

Wskaźnik VaR przede wszystkim stosuje się do zarządzania ryzykiem w skali całego portfela. Znając bowiem (z 95-procentowym prawdopodobieństwem) zakres potencjalnych spadków na każdej spółce wchodzącej w skład portfela inwestycyjnego, łatwo można zsumować ryzykowane kwoty i dzięki temu poznać całościowe ryzyko danego portfolio.

W każdym przypadku, gdy łączny poziom ryzyka będzie nie do zaakceptowania przez inwestora, należałoby to ryzyko zminimalizować, np. poprzez zmniejszenie wielkości pozycji, dokupienie obligacji rządowych lub zabezpieczenie portfela opcjami.

Drugim zastosowaniem parametru VaR jest wykorzystanie go do tego, aby dobrać odpowiednie proporcje spółek w portfolio inwestycyjnym w celu wygładzenia profilu ryzyka generowanego przez poszczególne aktywa.

Przykładowo, akcje spółki XYZ posiadają miesięczny poziom VaR w wysokości 15%, a zatem inwestując 100 USD w dane akcje, można spodziewać się mięsięcznego obsunięcia nie większego niż 15% (na 95% strata nie będzie więc większa niż 15 USD).

Jednak inna spółka z portfela, np. firma ABC, może mieć już parametr VaR na poziomie 30%. To oznaczałoby, że potencjalne straty w ciągu miesiąca mogą wynieść tutaj 30 USD na każde zainwestowane 100 USD.

Dlatego z perspektywy zarządzania ryzykiem, należałoby zredukować taką pozycję o połowę względem akcji XYZ. Spółka ABC powinna więc zajmować w portfelu jedynie 50 USD, ponieważ spodziewane 30% spadku będzie oznaczało wtedy potencjalną stratę 15 USD.

Dzięki temu zabiegowi ryzyko w przypadku spółki XYZ zajmującej w portfelu 100 USD i ryzyko spółki ABC zajmującej 50 USD zostanie zrównane, co pozytywnie przełoży się na wygładzenie wahań całego portfela.

Minusy stosowania VaR

Przy próbie oszacowania zakresu potencjalnych spadków w danym okresie wskaźnik Value at Risk bazuje na historycznych zachowaniach danych walorów.

Mówiąc inaczej, VaR bada, jak dane akcje zachowywały się do tej pory i jak często spadki na nich dochodziły do określonych poziomów. Na tej podstawie wyliczane jest przyszłe prawdopodobieństwo podobnych zdarzeń.

Okresy bardzo dużej zmienności potrafią więc wyolbrzymić przyszłe odczyty VaR, a czasy przedłużającego się wieloletniego spokoju na rynkach potrafią nieco uśpić czujność wskaźnika.

Przy ocenie ryzyka swojego portfela należy wziąć więc pod uwagę, czy okresy, z których wyliczamy VaR, były typowymi czasami na giełdzie czy może jednak stanowiły pewną anomalię.

W dodatku VaR, jak każda inna miara statystyczna, uwzględnia określony poziom prawdopodobieństwa danego wydarzenia, ale nigdy nie daje gwarancji, że poziom ten będzie zawsze przestrzegany.

Nieprzewidywalne wydarzenia jednorazowe, takie jak wybuch globalnej pandemii, należą do zjawisk znajdujących się w tzw. ogonie rozkładu prawdopodobieństwa. Oznacza to, że ich wystąpienie jest niezwykle rzadkie, jednak kiedy już nastąpi, wymknie się miarom wszelkich statystyk.

Poniekąd można jednak ten problem okiełznać stosując dodatkowy wskaźnik ukryty pod nazwą Expected Shortfall.