Co to jest January effect?

January effect (efekt stycznia) to statystycznie potwierdzone zjawisko, w którym okres styczniowy często jest czasem wzrostów na giełdzie amerykańskiej. Od 1928 do 2018 roku indeks S&P 500 rósł w trakcie stycznia przez 62% czasu, co oznacza wzrosty w trakcie 56 z 91 miesięcy. 

Kolejną potwierdzoną obserwacją jest fakt, iż w tym okresie spółki o małej kapitalizacji (small cap) rosną bardziej od spółek o dużej kapitalizacji (large cap). To akurat jest zrozumiałe, ponieważ na spółki o mniejszej płynności łatwiej jest wpłynąć przy pomocy niskiego nawet kapitału.

Co wywołuje January effect?

Trzy czynniki. Po pierwsze, styczeń to pierwszy miesiąc nowego okresu rozliczeniowego, w którym po upływie ustawowych 30 dni karencji następuje masowe odkupowanie z rynku pozycji zamkniętych w listopadzie i w grudniu w celu realizacji strat i minimalizacji zobowiązań podatkowych (tzw. Tax-loss selling)

Po drugie, początek nowego roku oznacza, że zarządzający funduszami mają jeszcze 12 miesięcy, aby udowodnić, na co ich stać. Mówiąc inaczej, przez kolejnych 12 miesięcy nikt nie będzie rozliczał ich z wyników, dlatego pojawia się większa skłonność do podejmowania ryzyka i do optymistycznych zakupów. 

Po trzecie, z psychologicznego punktu widzenia, styczeń to okres noworocznych postanowień. Wielu inwestorów wybiera ten właśnie miesiąc na rozpoczęcie inwestowania, na naukę inwestowania, na przekazanie pieniędzy do funduszu inwestycyjnego, na otwarcie rachunku emerytalnego etc. 

Dodatkowym czynnikiem wzmagającym styczniowe zakupy może być fakt, że w grudniu przyznanych zostaje wiele bonusów i premii dla pracowników różnych sektorów, ale przede wszystkim dla sektora finansowego, co także może oznaczać więcej gotówki na rynku przeznaczonej, m.in. na zakup akcji. 

Krytyka efektu stycznia

Wielu badaczy zachowania giełdy marginalizuje znaczenie efektu stycznia twierdząc, że wzrosty wywołane przez optymizm zwłaszcza w środkowej części miesiąca, szybko potem wymazywane są w kolejnych okresach. 

Przez niektórych January effect jest również bagatelizowany jako zaprzeczenie teorii rynków efektywnych, która zakłada, że gdyby istniała potwierdzona reguła przynosząca pieniądze na podstawie jednego tylko sztywnego kryterium, to od razu zostałaby wyeksploatowana przez rynek, co doprowadziło by do jej zniknięcia. 

Przez krytyków ta 62-procentowa sprawdzalność na przestrzeni ostatniego wieku przypisywana jest czynnikowi czysto losowemu, który wynika z tego, że próba (91 dostępnych miesięcy) nie jest wcale taka duża, aby mówić tu o rzetelnym dowodzie statystycznym.